De geschiedenis van het hof

Het verhaal van deze erfgoedsite startte in 2009. Een oud vervallen pand in het centrum van de

gemeente Baasrode wordt verkocht voor een nieuwbouwproject. Heel snel wordt echter duidelijk dat de site veel meer geschiedenis in haar marge heeft dan oorspronkelijk gedacht.

Na enkele korte gesprekken wordt een werkgroep samengesteld, bestaande uit eigenaar Karel Peeters, geschiedkundige Filip Hooghe en plaatselijk heemkundige Cedric Verheyen. Deze groep mensen zal de volgende 3 jaar de geschiedenis van de site stukje voor stukje ontsluiten.

In 2011 werd het boek ‘Het Hof van Peene, Een archeologische en historische kijk op de heerlijkheid van Baasrode’ aan het grote publiek voorgesteld. Graag nemen we u mee op een versnelde reis doorheen de geschiedenis van de site.

De vroege Middeleeuwen

De oudste teruggevonden vermelding van de Heerlijkheid Baasrode dateert uit 821 in een schenkingsoorkonde van keizer Lodewijk de Vrome.

De oorspronkelijke benaming was dan ook ‘Hof ten Basero’, waarvan verschillende vermelding terug te vinden zijn in archieven

vanaf de 10de tot de 16de eeuw. Het hof zal pas van naam veranderen gedurende de 15de eeuw. Het komt dan in handen van de familie Hallewijn, die ook de heren van Peene worden genoemd. Gedurende deze periode heeft de Heerlijkheid verschillende eigenaars, die steeds behoren tot de hoogste adel in het Europa van die tijd. Dit mag ons niet verwonderden. Baasrode betrekt, gedurende de Middeleeuwen, een centrale plaats in Vlaanderen. Het is de draaischijf van het vervoer van personen en goederen vanuit Antwerpen naar het hinterland. Een bewijs hiervan, het grote

aantal schepen dat per dag vanuit Antwerpen naar Baasrode afvaart. Het is ook in dit kader dat het bezoek van Pieter Breughel de Oude in 1560 moet worden gezien. Tijdens dit bezoek neemt hij de tijd om het 16 eeuwse Baasrode te graveren. Enkele van deze afdrukken zijn

bewaard gebleven, één hiervan bevindt zich in de Kupferstichkabinett te Berlijn. Gedurende deze periode van bloei, zijn er verschillende bronnen bekend van een rijke brouwersactiviteit op en rond de site. Deze activiteiten zorgen zelfs voor grote spanningen tussen het dorp en het naastgelegen Dendermonde. Deze kan immers geen taksen heffen op de Baasroodse bierproductie omdat het dorp buiten de tweemijlsgrens van de stad ligt. Bovendien zijn de in Baasrode gebrouwen bieren Tuymelaere, Cuyte en Balbaere van een uitzonderlijke kwaliteit en goedkoper dan bieren gebrouwen binnen de stadsgrenzen. Via verschillende rechtszaken probeert de stad de Baasroodse bieren te beperken, wat hen deels ook lukt.

Op het einde van de 16de eeuw betaalt Baasrode de tol voor zijn succes. Het wordt gedurende de Godsdienstoorlogen en de

Tachtigjarige Oorlog één van de zwaarst getroffen gebieden. Het dorp wordt verschillende keren belegerd en verwoest.

Hierdoor werd, het ooit zo bloeiende dorp, een arm dorp aan de oever van de Schelde.

Van het ooit zo mooie hof van plesantieën blijft niets meer over. Op de kaarten van de Croÿ uit 1609 wordt ernaar verwezen als de ruïnes van het oude kasteel.

Van adel naar burgerij

Het zal uiteindelijk tot in het einde van de 17de eeuw duren voor het dorp stilaan terug tot leven komt. De handel herneemt met mondjesmate en ook welvaart komt stilaan op pijl. In deze periode worden de ruïnes van het hof door de zaakgelastigde van de Heer van Baasrode, Alexander de Bournonville, gerestaureerd als zijn persoonlijke woning. Eén van de meest opmerkelijke bewoners van de site is zeker dokter Petrus Van Bavegem.

Op het einde van de 18de eeuw vestigt hij zich te Baasrode, waar hij ook burgemeester is. Deze chirurgijn behoort op dat moment tot één van de belangrijkste medici uit de lage landen. Na een opleiding aan het collegium medicum te Antwerpen wordt hij op jonge leeftijd chirurgijn in het huzaren-regiment van de Oostenrijkse Nederlanden. Naast zijn belang in het bestuderen van besmettingsgevaar in de geneeskunde en

landbouw, moeten we hem vooral loven voor zijn baanbrekend werk in de vroedkunde. Hij was één van de eerste artsen die erin slaagde om een keizersnede tot een goed einde te brengen en speelde een grote rol in het ontwikkelen van de verlostang. Hij overleed te Baasrode in 1805.

De recente geschiedenis

Gedurende de 19de eeuw zal de site verder evolueren. Met een tussenperiode als aanleghaven voor een familie schippers uit Middelburg, wordt er in 1861 achter de grote herenwoning een brouwerij gebouwd. Hier start de tweede periode van brouwactiviteit op de site. Na enkele schaalvergrotingen zal echter de Eerste Wereldoorlog, waardoor de brouwerij wordt ontmanteld, een eind maken aan het brouwen op de site. Rond 1919 is er nog een schuchtere poging om de activiteit ter hervatten, maar deze leidt tot niets.

Vanaf de jaren ’20 wordt het terug stil op en rond de site. Na een korte periode als weverij komt er verval in de economische activiteit op de site en wordt het de privé-woning van een aantal families. Tot het uiteindelijke volledige verval na het overlijden van de laatste bewoner rond de voorbije eeuwwisseling.

In 2008 werd de site echter terug tot leven gebracht. Waar ooit de vervallen herenwoning stond werd met veel respect

voor het verleden een nieuwbouwproject gerealiseerd. Tijdens deze werkzaamheden werd zoveel mogelijk van de oude restanten geïntegreerd en gerecupereerd. Dit zorgde ervoor dat het plaatselijke erfgoed voldoende kon worden bestudeerd en geïnventariseerd.

Deze werkzaamheden werden in 2011 afgerond.